Dawne nazwy miejscowości
Stadtchen Fredelant – 1350, 1355, Fridlant – 1356, Friedland – 1650, Fridland – 1666/67, Friedland lub Friedland bei Waldenburg – 1830 i 1845, później – do 1947 – Friedland. Odtąd – Mieroszów. Pierwotna nazwa niemiecka Fried – land oznacza „spokojne miejsce” od der Friede spokój i das Land = „kraj, ziemia”. Nazwa polska bez związku z tradycją.
Historia układu przestrzennego miasta.
Początki kolonizacji ziemi mieroszowskiej sięgają początku XIII w. i są związane z działalnością klasztoru benedyktynów w Broumowie. W obniżeniu mieroszowskim zbiegały się trakty prowadzące z Broumowa w kierunku Świdnicy oraz przez Kotlinę Krzeszowską do Kamiennej Góry.
Pierwsze wzmianki o mieście pochodzące z lat 50-tych XIV wieku nie podają żadnych informacji na temat jego kształtu przestrzennego. W rejonie obecnego miasta musiała znajdować się przeprawa związana z rozwidleniem wspomnianych szlaków na Świdnicę i Kamienną Górę. Przypuszczalne miejsce jej lokalizacji to rejon obecnego mostu przy ulicy Mickiewicza, na południowy wschód od dzisiejszego ośrodka miejskiego. Był to teren późniejszej osady Alt Friedland, włączonej z końcem XIX wieku (1895) do miasta. Tam też mogła znajdować się najwcześniejsza osada. W źródłach XIV-wiecznych jest ona określana jako osada targowa. Nieliczne wzmianki historyczne wspominają również o zamku na tym terenie. Pierwotna osada prawdopodobnie została doszczętnie zniszczona przez najazd husytów w 1427 roku. Podobny los spotkał także wiele innych osad w okolicy.
Nowe miasto, którego układ w zasadniczych elementach zachował się do dziś, zostało założone w końcu XV wieku niejako od nowa. Zostało ono regularnie rozplanowane na terenie położonym nieco powyżej pierwotnej osady. Brak jest jednak dokumentu lokacyjnego potwierdzającego ten fakt. Ośrodek rozplanowania stanowił niemal kwadratowy rynek o dłuższej osi niewiele odbiegającej od kierunku północ – południe.
Bloki przyrynkowe były regularnie rozplanowane, natomiast zabudowa przestrzeni narożnych pomiędzy nimi miała charakter bardziej dowolny. Narożnik północno-zachodni zajmował i zajmuje zespół kościelny. Miasto nigdy nie otrzymało obramienia w postaci murów obronnych. Było to prawdopodobnie spowodowane względami finansowymi. Z narożników rynku wychodziło pierwotnie pięć ulic: cztery w kierunkach północnym i południowym, piąta w kierunku wschodnim (obecna ulica Dolna) łącząca rynek tarasem nadrzecznym, gdzie stosunkowo wcześnie zaczęło lokalizować zabudowę o charakterze gospodarczym (folusze, młyny, kuźnie), dając tym samym początek swoistej dzielnicy przemysłowej. Pierwotna sieć ulic w obrębie miasta zachowała się w całości z niewielkimi zmianami. Ulica wychodząca na południc z południowo – wschodniego narożnika rynku (obecna ulica Mickiewicza) wyprowadzała ruch w kierunku Broumowa. Ulica wychodząca z części południowo – zachodniej na południe (obecna ulica Żeromskiego) przechodziła na dalszym swym odcinku w szlak do Kamiennej Góry. Ulica wychodząca z północno -wschodniego narożnika w kierunku północnym (obecna ulica Dąbrowszczaków) przechodziła w trakt w kierunku Świdnicy i dalej Wrocławia wzdłuż obecnych ulic Wysokiej i Powstańców.
XVI-wieczny Mieroszów, wkrótce po lokacji, był miastem małym, ograniczonym w zasadzie do bloków przyrynkowych. Tymczasem wieś Alt Friedland położona wzdłuż rzeki na wschód i południowy wschód od miasta lokacyjnego rozwijała się odtąd w przedmieście. Kościół parafialny wzmiankowany już w 1350 roku był odsunięty poza obrys miasta. Wynikać to mogło ze względów ideowych ponieważ na tym miejscu wyraźnie dominował nad zabudową mieszczańską. Świątynia stoi w pobliżu nieistniejącego już niewielkiego zamku Bolka II. Obecny kształt architektoniczny pochodzi jednak z XVI wieku. W okresie tym budowla otoczona była dodatkowo murem o owalnym zarysie. Towarzysząca mu plebania została wzniesiona w 2 połowie XVI wieku. Wkrótce też, bo w 1574 roku powstał budynek sąsiadującej z nią szkoły. W 1593 roku podwyższono wieżę kościelną. W latach 1601-1603 rozbudowano kościół i szkołę. W początkach XVII wieku zespół był już w pełni ukształtowany. Nawa główna z płaskim sufitem posiada szeroki chór.
Od północy i południa urządzone są empory. Ornamenty roślinne pokrywają ściany. Wiszą na nich obrazy Stacji Drogi Krzyżowej. Wyposażenie wnętrza pochodzi z różnych okresów stylowych. Ołtarz główny reprezentuje barok z XVIII w. Podobnie jak dwa ołtarze boczne po bokach łuku tęczowego. Natomiast pod lewą emporą znajduje się późnorenesansowy ołtarz Matki Boskiej wyrzeźbiony około 1600r. Schyłek XVII i wiek XVIII nie wniosły zasadniczych zmian w urbanistyczny wizerunek miasta. Następowały jednakże zmiany jakościowe. Zabudowa drewniana była stopniowo zastępowana przez budowle murowane. Dotyczyło to mieszczańskich kamienic przyrynkowych oraz domów powstających przy obecnej ulicy Żeromskiego i Dolnej, być może także innych odchodzących bezpośrednio od rynku. W 1554 roku w północno – zachodniej części rynku wzniesiono niewielki drewniany ratusz. Około 1600 roku zastąpiła go na tym miejscu budowla murowana. Rynek spełniał w tym czasie funkcje użytkowe, nie zaś reprezentacyjne. W związku z rozwojem organizacji cechowej powstawały tu coraz liczniej kramy, umieszczony był pręgierz oraz kamienne cysterny z wodą.
Szubienica, nieodłączny element miasta w owym czasie była położona przy ulicy S. Żeromskiego. Tamtejsza lokalizacja przetrwała w historycznej nazwie ulicy (Galgengusse). Okres Wojny trzydziestoletniej spowodował upadek miasta. Kilkakrotne pożary zniszczyły jego zabudowę. Zniszczeniu uległy min. kościół, szkoła i ratusz. W sytuacji wyraźnego zubożenia miejscowego mieszczaństwa odbudowa następowała powoli. Nowo wznoszone domy były w większości drewniane. Szkołę i plebanię odbudowano w 1647 roku. W 1649 roku przystąpiono do odbudowy ratusza. Osłabioną konstrukcyjnie wieżę kościelną zastąpiła na pewien czas drewniana dzwonnica (istniała do 1717 roku). Odbudowa zniszczonych obiektów sprawiła, iż układ przestrzenny, podobnie jak i komunikacyjny nie uległy zmianie. Nie zmieniło tego nawet pewne stopniowe ożywienie budowlane które miało miejsce w 2 ćwierci XVIII wieku.
Ożywienie budowlane było zapewne pochodną polepszenia sytuacji gospodarczej. Fakt, iż wiele budynków łączyło w sobie funkcje mieszkalne i usługowe może być wydatnym tego dowodem. W mieście funkcjonowały np. liczne zajazdy i szynki przeznaczone dla podróżnych. Właściwa strefa gdzie powstawały większe zakłady produkcyjne, znajdowała się dzielnicy Alt Friedland – południowa część obecnego miasta. Tam właśnie powstała w 1647 roku pierwsza papiernia, a wkrótce bielarnie i farbiarnie oraz miejski młyn. Z pierwszej połowy XVIII wieku pochodzi zachowany częściowo budynek jednego z pierwszych zakładów włókienniczych. Początek XVIII wieku przyniósł wzbogacenie sylwety miasta o podwyższoną i nakrytą nowym barokowym hełmem wieżę kościelną. Również ratusz został przebudowany w formach barokowych. Tak było do wojny austriacko – pruskiej. W jej wyniku nastąpiło przyłączenie Śląska do Prus, co spowodowało zmianę sytuacji wyznaniowej tej prowincji. Wkrótce (1742) powstał nowy zespół urbanistyczny – kościoła ewangelickiego wraz z towarzyszącymi mu budynkami konkurujący w sensie przestrzennym z otoczeniem pobliskiego kościoła parafialnego. Z tego okresu pochodzi również jedna z najbardziej okazałych kamienic znajdujących się w rynku. Prezentuje ona łagodny barok o bogatych zdobieniach. Jest to budynek trzykondygnacyjny z arkadami o sześciu osiach. Przez I i II piętro przeciągnięto pilastry typu korynckiego.
Pod gzymsem znajduje się kartusz z monogramem. Nad nim inny kartusz trzymany jest przez lwy. Na krawędzi dachu tkwią niewielkie rzeźby kamienne. Spośród innych ciekawych kamienic warto wymienić budynek wzniesiony w końcu XVI w. posiadający relikty z końca XV w. Oglądać w min można podcięcia części północnej i sklepienia parteru. Natomiast inna z kamienic posiada relikty z XVI w. Ale w obecnej formie wzniesiono ja w I połowie XVIII w. I przebudowano w XIX w. Mimo to zachowała późnobarokową elewacje z podcięciami. Wojny, które przetoczyły się przez Śląsk w XVIII wieku spowodowały powstanie na okolicznych wzgórzach doraźnych fortyfikacji. Sprawiły jednak również, iż miasto podupadło gospodarczo w wyniku czego nastąpił zastój budowlany. Z końcem XVIII wieku podjęto pierwsze na większą skalę zakrojone prace brukarskie. W l 797 roku po raz pierwszy wybrukowano rynek i górną część ulicy Dolnej, a w dwa lata później całe ulice: Kościelną (dotychczas wybrukowaną w 1742 roku za sprawą Hochberga na odcinku od kościoła ewangelickiego do rynku) i Mickiewicza. Wybrukowanie rynku było niejako ukoronowaniem nowej tendencji do uczynienia zeń placu reprezentacyjnego. W 1788 roku przeprowadzono remont ratusza, zaś w 1791 – zasadzono pierwsze lipy, które wraz z późniejszymi nasadzeniami zdobiły plac do schyłku XIX wieku. W pierwszej połowie XIX wieku, po okresie wojen napoleońskich, wraz z kolejnym ożywieniem ruchu budowlanego wykształcił się nowy typ zabudowy, tj. dwukondygnacyjny budynek o układzie kalenicowym w stosunku do ulicy. Dotyczyło to jednak obiektów nowo wznoszonych ale nadal przeważała stara zabudowa o szczytowym układzie. Zdecydowanie wyróżniającym się obiektem z tego czasu jest wzniesiony w 1829 roku w północnym narożu zachodniej pierzei rynkowej dom handlowy firmy Schmidts Wittwe und Sohne, który zachował się do chwili obecnej i pełni funkcje urzędu miejskiego. W pierwszej połowic XIX wieku miała miejsce przebudowa wnętrz kościoła katolickiego i plebani (1834-1 835). Wzniesiono budynek urzędu podatkowego i komory celnej oraz nowy budynek szpitala i szkołę w Alt Friedland ( 1838) Przebudowano także szkołę ewangelicką (1842). Nadal jednak dominującą była zabudowa drewniana kryta gontem. W 1833 roku nad korytem Ścinawki przerzucono istniejący kamienny most.
Zapewne również w latach 30-tych tegoż stulecia urządzono założenie parkowe na stoku Góry Kościelnej z okazałą kręgielnią. Założenie to było w przyszłości jeszcze kilkakrotnie odnawiane. Przed kolejnym boomem budowlanym, który rozpoczął się w momencie gwałtownej industrializacji w latach 60-tych XIX wieku, zrealizowano ważną dla miasta inwestycje, jaką było wybudowanie szosy wałbrzyskiej. Na odcinku najbliższym miasta została ona na nowo wytyczona po wschodniej stronie rzeki. Zabudowa miasta z połowy XIX wieku w zasadzie nie wykraczała poza obszar lokacyjny, przeważały budynki dwukondygnacyjne i parterowe. Nad zabudową dominowały dwa kościoły oraz wspomniany uprzednio dom handlowy w rynku. Gruntowna zmiana zabudowy związana z industrializacją zaczęła się w latach 80-tych XIX wieku i trwała do początku XX stulecia. Inwestycje przemysłowe wraz z towarzyszącymi im budynkami mieszkalnymi osiedli pracowniczych realizowano jednak w sposób bezplanowy. Niektóre z obiektów fabrycznych powstały na bazie dotychczasowych warsztatów rzemieślniczych, inne lokalizowano na wolnym terenie, głównie w pobliżu rzeki i równoległej doń linii kolejowej. W związku z uruchomieniem linii kolejowej powstał dworzec zlokalizowany po przeciwległej stronie rzeki na wysokości historycznego rynku. Na początkowo wolnych terenach oddzielających go od miasta z czasem powstały zakłady przemysłowe. W latach 1877-1878 wzniesiono dzwonnicę przy kościele ewangelickim i rozpoczęto gruntowną przebudowę kościoła. Otrzymał on, m. in. wysoką wieżę, we wnętrzu zachowano oryginalne empory z czasu budowy. W 1880 roku rozbiórce uległ ratusz, a jego funkcję przejął wykupiony w tym celu przez miasto dom handlowy na północnym krańcu zachodniej pierzei rynkowej. Pośrodku placu rynkowego utworzono skwer. Istotne dla architektonicznego wyrazu miasta budynki powstały również w początkach XX wieku. Są to min. poczta i budynek sądu, hotel przy ulicy S. Żeromskiego (obecnie dom kultury).
Przykładem nowego pojmowania rozdziału funkcji architektury w obrębie miasta może być lokalizacja szpitala w pewnej odległości od miasta (1897). Powstałe natomiast już w okresie międzywojennym osiedla mieszkaniowe przy ulicach Słowackiego, Polnej, Mickiewicza i Wolności są przykładem nowych idei w urbanistyce miasta. Składają się nań wolnostojące budynki odsunięte od ulicy, a ich lokalizacja na peryferiach poza zasięgiem zwartej zabudowy przyczyniła się do rozwoju sieci ulic. 1925 roku przystąpiono do budowy hali sportowej (ul. Sportowa). Powstałe wcześniej kąpielisko na wolnym powietrzu zlokalizowano za miastem przy drodze do Kamiennej Góry.
