Dawne nazwy miejscowości
Lang-Waltersdorf- 1785, Langwaltersdorf, Waltersdorf i Lang-Waltersdorf- 1830 i 1845. Potem do 1945 – Langwaltersdorf. Odtąd – Unisław Śląski. Pierwotna nazwa zapewne od imienna (od imienia Walter). Późniejsza bez związku z tradycją. Do miejscowości należała również osada położona na południe od właściwej wsi. Do 1945 r. nosiła nazwę Nieder Waltersdorf (Unistaw Dolny).
Historia wsi i dóbr
Wieś o średniowiecznej metryce należąca do lenna zamku Radosno (Frendenschloff). Podobnie jak cała okolica splądrowana przez husytów w 1428 r., a następnie opustoszała. W okresie Reformacji funkcjonuje jednakże jako wcale rozwinięta osada, protestanci przejęli wówczas istniejący tu murowany kościół, który pozostał w ich rękach do 1654 r. Nim jednak do tego doszło, w latach 30-tych XVII w. należąca wówczas do Hochbergów wieś została ponownie zniszczona na skutek działań wojny trzydziestoletniej. W 1661 r. przybyły tu z innych terenów na Śląsku Georg Preussler, mistrz szklarski, zakupił we wsi grunt, na którym uruchomił hutę szkła. Akcja rekatolicyzacji przyniosła niewielkie efekty, ludność w większości pozostała przy wyznaniu ewangelickim. Kościół z czasem stał się, ze względu na małą liczbę wiernych, kościołem filialnym parafii w Mieroszowie a jego utrzymanie zależne było jedynie od sprawujących prawo patronatu Hochbergów. Z ich to funduszy w 1773 cieśla Gottfried Reimann przeprowadził remont wieży. Rozkwit wsi nastąpił w XVIII w. W 1742 r. tutejsza gmina ewangelicka wzniosła typowy dla Śląska bezwieżowy Bethaus – dom modlitwy o szkieletowej konstrukcji. W 1888 r. dokonano istotnej rozbudowy świątyni. Powiększono budowlę od zachodu przez dodanie l przęsła. Przemurowaniu uległy ściany obwodowe, wzniesiono również okazałą wieżę. W tym czasie przemysł wiejski zdominowany byt przez tkactwo. Liczne tutejsze warsztaty bawełnicze i liniarskie pracowały na usługi pobliskiego ośrodka w Mieroszowie. Funkcjonujące we wsi karczma i zajazd (oraz gospoda w przysiółku Blitzengrund – Ługowina) obsługują rozwijający się dzięki uzdrowisku w Sokołowsku ruch turystyczny. W Lugowinie już od połowy XIX stulecia istniała filia sokołowskiego zakładu wodoleczniczego dla chorych na gruźlicę płuc.
Układ przestrzenny wsi
Unisław Śląski jest rozległ wsią rozciągniętą na linii wschód-zachód wzdłuż drogi (historyczny szlak) biegnącej ze Świdnicy do Mieroszowa. Jej układ przestrzenny wykształcił się z wydłużonej ulicówki o zasadniczym przebiegu wzdłuż koryta Scinawki, głównie po jego stronie północnej. Najstarszą część wsi jest obszar położony w pobliżu obecnego kościoła filialnego. Zabudowania gospodarcze w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, na południe odeń, zostały wzniesione na terenie, który pierwotnie stanowił jego uposażenie i jeszcze z początkiem XIX w. stanowił własność tutejszej parafii (należały do niej: Unisław Dolny, Ługowina i Sokolowsko). Z czasem wykształciło się wrzecionowate nawsie poprzecinane w poprzek szeregiem przepraw przez rzekę (dawniej zapewne brodów w miejscu płycizn w korycie, obecnie mostków) od przeprawy na wysokości mniej więcej kościoła począwszy. Zabudowa we wnętrzu owego nawsia oraz na jego bezpośrednich obrzeżach należy do najstarszej i pochod/i w obecnej swej formie z początków XIX w. (najstarsze relikty).
